هزینه ترخیص کالا از گمرک؛ مروری بر شاخص پنهان سلامت اقتصادی و فناوری های پیش رو
صحبت به هزینه ترخیص کالا از گمرک رسید و باید بگوییم که بیشتر افراد فکر می کنند که منظور ما از این هزینه حقوق ورودی، عوارض و یا هزینه ی انبار داری می باشد. اما این طرز فکر غلط است هزینه ی ترخیص کالا چیزی جدای از رقم های مالی است و می توانیم این هزینه را نمایشگر سلامت نظام اقتصادی، کارآمدی اداری، تورم، سیاست ارزی و حتی قابلت های تکنولوژیک یک کشور بدانیم. در این دوره و زمانه هزینه ترخیص دیگر فقط خرجی بر دوش تاجر نیست — بلکه آینه‌ای است که میزان بلوغ اقتصادی و دیجیتالی‌شدن دولت‌ها را بازتاب می‌دهد.
هزینه ترخیص؛ نرخ بهره وری اقتصاد در مقیاس میکرو
کشورهای پیشرفته و جهان اول مدت‌زمان و هزینه ترخیص هر کانتینر را به عنوان شاخص های کلیدی در ارزیابی کارآمدی اقتصاد در نظر می گیرند. بگذارید مثالی در این راستا بزنم، براساس گزارش بانک جهانی، هر روز تأخیر در ترخیص کالا معادل ۰٫۸ درصد کاهش در رشد بهره وری زنجیره تأمین می باشد. این خودش را در اقتصاد ایران نشان می دهد زمانی کنه تورم مزمن و نوسان ارزی جریان سرمایه را آسیب پذیر می کند و چند ساعت تأخیر در گمرک به افزایش هزینه تمام شده، تغییر نرخ فروش، یا کاهش رقابت‌پذیری کالاهای داخلی ختم می شود. پس می توانیم در نظر بگیریم که هزینه ترخیص شاید یک عدد باشد اما بیانگر چگونگی توزیع زمان، منابع و تصمیم‌های اقتصادی کشور است.
سیاست ارزی و پیوند آن با هزینه ترخیص کالا از گمرک
در چند سال گذشته متوجه شدیم که ناهماهنگی بین سیاست ارزی و ساختار گمرکی باعث افزایش هزینه ی ترخیص کالا شده است. به خاطر همین هم بیایید تصور کنیم که کالا را با دلار نیمایی ثبت سفارش کردیم، اما بعد زمانی که آمدیم کالا را ترخیص کنیم، نرخ ارز تغییر می کند. این شکاف نه تنها هزینه ی مالی اضافی دارد، بلکه باعث توقف کالا، افزایش انبارداری و کاهش اعتماد بازرگانان خارجی می شود. می توانیم به گمرک به عنوان نقطه ی تلاقی سیاست‌های پولی و تجاری نگاه بکنیم. با افزایش شفافیت داده‌های گمرکی، سیاست‌گذاران بیشتر اثر واقعی تصمیمات ارزی را در زمان واقعی متوجه می شوند.
فناوری‌های نو و کاستن از هزینه‌های پنهان
به خاطر پیشرفت های فناوری توی چند سال آینده خواهیم دید که معنی هزینه ی ترخیص کالا متحول می شود و شرکت هایی که متکی بر فناورهای جدید هستند می توانند هزینه های پنهان، دوباره کاری، ناهماهنگی اداری و فساد سیستمی را کاهش بدهند. لیستی از فناوری ها را در ادامه آورده ایم :
· هوش مصنوعی (AI) این تغییر رویکردی که در حال حاضر به عنوان یک ابزار استفاده می شود برای پیش‌بینی ازدحام در گمرک و تنظیم بهینه زمان ورود کالا استفاده می شود.
· بلاک‌چین (Blockchain) از این فناوری در جهت حذف جعل اسناد و کاهش هزینه‌های نظارتی استفاده می شود.
· دوقلوی دیجیتال (Digital Twin) این ابزار در جهت شبیه سازی کامل فرآیند ترخیص قبل از انجام واقعی آن مورد استفاده قرار می گیرد.
· تحلیل داده‌های کلان (Big Data) از این مورد هم برای یافتن الگوهای اتلاف زمان و هزینه در مسیرهای مختلف گمرکی استفاده می شود.
آینده ی این صنعت به صورتی رقم خواهد خورد که هزینه واقعی ترخیص نه بر اساس تعرفه، بلکه بر اساس میزان هوشمندی سیستم اندازه‌گیری می شود.
نگاهی پیش رو به هزینه ی ترخیص در اقتصاد دیجیتال کشور و هزینه ها
آنالیزهای لجستیکی ادعا می کنند که تا سال ۲۰۳۰، کشورهایی که به صورت کاملاً دیجیتال گمرک های خود را مدیریت می کنند میانگین هزینه ترخیص را تا ۵۰٪ پایین می آورند. این مدل دیگی از کاغذ استفاده نمی کند و متکی بر داده است به صورتی که در آینده می بینم که از قراردادهای هوشمند، اسناد حمل خودکار، پرداخت حقوق الکترونیکی حقوق گمرکی و ارزیابی الگوریتمی کالا استفاده می شود. و اینجاست که کشورهایی که همچنان به ساختارهای سنتی و پرهزینه وابسته هستند از رقابت جهانی عقب نمی مانند و می بینیم که دچار هزینه تورم و کاهش ارزش پولشان به صورت مضاعف می شوند. کلی بخواهیم این موضوع را بررسی کنیم نتیجه می گیریم که هزینه ترخیص کالا از گمرک مستقیماً بر تورم، اشتغال و امنیت اقتصادی تأثیر می‌گذارد. وقتی کالایی با تأخیر از گمرک خارج می‌شود، قیمت نهایی آن افزایش می‌یابد؛ مصرف‌کننده فشار را حس می‌کند؛ و تورم به‌صورت زنجیره‌ای در بازار پخش می‌شود. اما وقتی فناوری و شفافیت وارد بازی شوند، همین هزینه تبدیل به مزیت رقابتی ملی می‌شود. کشوری که بتواند هزینه ترخیص خود را با فناوری، تحلیل و تصمیم هوشمندانه کنترل کند، نه‌فقط در تجارت، بلکه در حاکمیت داده و اقتدار اقتصادی جهانی نیز برنده خواهد بود.
جمع بندی
ما می بینیم که در آینده هزینه ترخیص کالا از گمرک فقط یک عدد در فاکتور واردکننده نیست؛ بلکه شاخصی است برای سنجش سطح بلوغ فناوری، سیاست اقتصادی و حتی عدالت اجتماعی کشورها. جهانی که به سمت هوش مصنوعی و بلاک‌چین می‌رود، دیگر جایی برای بروکراسی‌های سنگین و ناکارآمد ندارد. در این جهان، پایین بودن هزینه ترخیص نه به‌خاطر تخفیف تعرفه، بلکه به‌خاطر بلوغ هوشمندی اقتصادی خواهد بود.